La vita non è in ordine alfabetico is een verhalenbundel van Andrea Bajani. De inleiding neemt je direct mee in het verhaal:

Omslag: Anneke Germers

Op de eerste schooldag zette de meester een houten doos voor zich op tafel. Daarna tilde hij het deksel op, keek erin en haalde er vervolgens een voor een de letters van het alfabet uit. Ze waren van gekleurd hout en hadden allemaal een andere vorm. Ademloos kwamen we uit onze banken en schuifelden naar hem toe, als door een magneet aangetrokken ijzervijlsel. Al snel stonden we allemaal rond zijn tafel. Toen hij de laatste letter tevoorschijn haalde – het was de G en de meester legde hem bij de andere op het formica tafelblad – maande hij ons tot stilte. Daarna vertelde hij dat er zesentwintig letters in het alfabet zitten. Dat lijkt misschien weinig, zei hij, maar met die letters zullen jullie van nu af aan alles moeten doen. Met zesentwintig letters – zei hij en pakte ze allemaal tegelijk op en hield ze ieder van ons voor – kun je de wereld opbouwen en afbreken, geboren worden en sterven, liefhebben, lijden, dreigen, helpen, vragen, bevelen, smeken, troosten, lachen, vragen, je wreken, liefkozen.

Door het kleine formaat oogt het bijna als van een gidsje waarin Bajani je in achtendertig korte verhalen meeneemt door het leven. Elk verhaal begint met één van de eenentwintig letters van het Italiaanse alfabet, dat zijn er vijf minder dan in ons alfabet want het Italiaanse alfabet kent de letters J-K-W-X-Y alleen in van andere talen geleende woorden zoals jazz, kaki, Wi-Fi, xilofono of yoga. Bajani besloot zelfs om er voor de vertaling in het Nederlands nog een paar extra verhalen bij te schrijven. Ook de volgorde van de verhalen moest voor de Nederlandse vertaling worden aangepast, immers de A van Amore is bij ons de L van Liefde.

De korte en luchtige verhalen gaan over allerlei dagelijkse dingen die heel herkenbaar zijn en je raken als lezer. Enkele voorbeelden:

Drago, draak, in de Nederlandse versie IJsbeer genoemd, vertelt over een kleine jongen die zijn knuffel niet kan missen. Vermakelijk en herkenbaar is het om te lezen hoe zijn ouders het hele huis afbreken omdat hun zoontje zonder IJsbeer niet kan slapen. Wanneer de jongen een man is geworden, kijkt hij naar IJsbeer die al zijn angsten en dromen kent.

Mooi geschreven is ook Filo. De titel betekent touwtje of koordje en slaat op een armbandje dat de hoofdpersoon, een vrouw, in haar jeugd heeft gekregen. In de Nederlandse versie is het vertaald als Wens dat slaat op de wensen die voor ieder knoopje in het wensrambandje zijn gelegd. Na jaren ziet de vrouw dit inmiddels versleten armbandje breken en in het afvoerputje van haar douchecabine verdwijnen. Ontzet denkt ze over haar verloren wensen en dromen van toen. Komt haar frustratie er nu in een keer uit?

In Habitat, vertaald als Minnares, lezen we over we een minnares die zich al twintig jaar gevangen weet in een onmogelijk liefde waar zij wil uitbreken maar dit niet kan.

Uscita dat uitgang betekent vertelt over een meisje dat door haar ouders op vakantie naar haar oma en opa wordt gestuurd. Al vanaf haar negende jaar moet het meisje alleen vliegen. Ondanks dat haar ouders eraan twijfelen of hun dochter niet te jong is om alleen te moeten reizen wordt zij doodsbang door de detectiepoortjes van de luchthaven op weg gestuurd. Wanneer zij veertien is overwint zij uiteindelijk haar angst. Met overdreven gebaren, als die van een turnster “zweeft” zij door de detectiepoortjes en gunt haar ouders geen blik meer waardig.

Achter in het boek onder Noot van de auteur vertelt Bajani over zijn schrijfproces. Net als de schrijver denkt zijn levensverhaal te hebben kunnen ordenen volgens de letters van het Italiaanse alfabet raakt hij weer in verwarring wanneer de vertaling in het Nederlands complex blijkt:

Het boek dat voor je ligt is geen Italiaans boek met Nederlandse woorden. Nee, het bestaat alleen in het Nederlands. Toen ik besloot het te schrijven, deed ik dat om een heel eenvoudige reden: ik wilde mijn leven, dat in het teken stond van de chaos, op orde brengen. Woorden helpen als je iets op orde wilt brengen: het zijn dozen die zich uitstekend lenen voor het catalogiseren van je bestaan. Ik had het idee dat het een simpel procedé was dat binnen ieders bereik lag: je levensverhaal vertellen door een aantal voor jou belangrijke woorden uit te kiezen en die vervolgens in alfabetische volgorde te zetten. Een alfabetische volgorde stelt gerust, geeft ons de illusie dat er een criterium bestaat op grond waarvan we kunnen proberen de chaos waardoor we elke dag worden overspoeld te ordenen. Dus dat heb ik gedaan: ik heb voor mij belangrijke woorden uitgekozen, heb die afgezet op de as van het alfabet, en toen ik ze daar allemaal samen zag staan besefte ik dat dat mijn leven was en voelde ik me goed. Ik had het gevoel dat alles – tenminste voor de duur van die verhalen, door de manier waarop ze elkaar in het boek opvolgden – eindelijk in evenwicht was. Maar vervolgens werden de rechten van het boek gekocht door mijn Nederlandse uitgever […]…

Hoe dit verder is gegaan kun je lezen in: Het leven is niet alfabetisch!

* Inleiding en Noot van de auteur overgenomen uit: Andrea Bajani, Het leven is niet alfabetisch, Amsterdam, Uitgeverij Athenaeum-Polak & van Gennep, 2014.

Oorspronkelijke titel: La vita non è in ordine alfabetico, Torino, Giulio Einaudi editore s.p.a., 2014.

Tekst en copyright Louise Helsloot MA – De Italiaanse Culturele Salon © 2020

copertina: fotografia archivio RCS libri. Progetto grafico di Mucca Design

Voor wie graag een roman in het Italiaans leest!

De titel Le merendanze is ontstaan door twee woorden samen te voegen, het woord merenda dat tussendoortje betekent en het woord pranzo dat lunch betekent.

Het is een prachtig verhaal over vijf Italiaanse vrouwen, Giulia, Laura, Lucilla, Francesca en Caterina, ieder met haar eigen achtergrond, lotsbestemming en gevoelens van eenzaamheid. De vrouwen komen in contact met een groep naar Italië geëmigreerde vrouwen die een achtergrond hebben van vluchten, armoede, geweld, vernederingen en intimidatie. Aangekomen in Italië hebben de buitenlandse vrouwen moeite om de taal te leren en om te integreren.

De Italiaanse vrouwen staan op hun beurt uit angst voor het onbekende niet erg open voor contact. De buitenlandse vrouwen zijn anders, ze zijn – de ander. Gaandeweg zien de Italiaanse vrouwen in hoeveel hulp de emigrati nodig hebben en herkennen zij hun eigen eenzaamheid in elkaar.

Ze besluiten om samen een project op te zetten: samen een caritas diner organiseren dat bestaat uit diverse merendanze. Ook al zijn de Italiaanse en de buitenlandse vrouwen verschillend, door het schoonmaken, versieren van de zaal, koken en met elkaar iets moois creëren ontstaat een gevoel van sorellanza, zusterschap en verbinding waardoor alle vrouwen zich goed voelen.

Versione italiana:

Il titolo: la parola merendanzo è costruita dalla parola merenda e la parola pranzo.

È la storia di un incontro fra donne italiane e non-italiane che hanno un retroterra diverso, bisogni e destini distinti e anche le loro solitudini. Ci sono cinque personaggi principali cioè: Giulia, Laura, Lucilla, Francesca e Caterina che tutte le cinque sono eroine e contribuiscono all’immagine.

All’inizio le donne italiane non sono aperte o positive verso le extracomunitarie. Le donne straniere sono diverse – sono le altre. Anche se le eroine sono tutte diverse, quello che le unisce è la sorellanza. Hanno trovato un modo di sentirsi vicine in un progetto comune. Lo scopo è di organizzare la merendanza insieme, di creare una bella festa, di pulire e decorare la sala insieme, di fare carità, di partecipare, di sentirsi buone!

“ Così la preparazione del cibo è stare insieme, e le parole vengono meno difficile, è c’è la curiosità di imparare “cipolla” o “aneto” in una lingua o nell’altra. C’è modo di sentirsi vicine per un progetto comune”. (p. 228).

“ Zo wordt het bereiden van de maaltijd een samenzijn en komen de woorden minder moeilijk en is er de nieuwsgierigheid om een woord te leren als “ui” of “dille” in de ene of de andere taal. Het is een manier om je verbonden te voelen met elkaar door een gemeenschappelijk project”.

Clara Sereni, “Le merendanze”, Milano, RCS Libri S.p.a.,2004.

Tekst en copyright Louise Helsloot MA – De Italiaanse Culturele Salon © 2020