Louise’s Liguria, Triora, magisch bergdorp in de Valle d’Argentina
In de prachtige Valle d’Argentina, op slechts een uurtje rijden van de kust van de Ligurische Riviera dei Fiori, niet ver van de indrukwekkende Monte Saccarello, ligt het magische middeleeuwse dorpje Triora.
Triora behoort tot I Borghi piu belli d’Italia, voor wie het niet weet: een vereniging die historische dorpen in Italië wil behouden en promoot. Bovendien is het bekroond met La bandiera arancione, een premie uitgereikt door de TCI, de Touring Club Italiano, voor uitzonderlijke elegantie en gastvrijheid van hoge kwaliteit. Triora heeft ook een app en een website ontwikkeld, genaamd Triora da scoprire waarmee alle bezienswaardigheden van het dorp te ontdekken zijn (zie link aan het einde van dit artikel).
What’s in a name?
We vonden verschillende verklaringen voor de naam Triora; volgens de officiële website is het afgeleid van het Latijnse woord tres of tria voor drie en ora voor monden, wat zou verwijzen naar de drie primaire voedingsstoffen van dit gebied: graan, wijnstokken en kastanjes.
Anderen geloven dat er een verband is met de illustratie van Cerbero, de driekoppige hond uit Dante’s Inferno afgebeeld op het wapen van Triora, of met de drie bergstromen die hier door de vallei lopen: de Corte, de Argentina en de Capriolo.
De overvloed van de natuur
Het dorp is omgeven door de adembenemende schoonheid van het Parco Naturale Regionale delle Alpi Liguri, een beschermd gebied met betoverende flora en fauna, waar de natuur bloeit met lavendel, vlierbessen, tijm, rozemarijn en berg-esdoorn onder de plantensoorten die hier gedijen. Deze laatste staat hier bekend als Stregonella of Erba della Madonna, en zou, naar wordt aangenomen, kalmerend werken wanneer het onder iemands kussen wordt geplaatst.
De natuur is hier al net zo divers, met steenarenden, damherten, gemzen en reebokken die hun thuis maken in het reservaat. Met aangewezen paden om te wandelen, fietsen en paardrijden, kun je je hier volledig onderdompelen in de wonderen van de natuur.
Eten en meer!
Heb je een voorliefde voor lekker eten?
De gastronomie van Triora heeft haar eigen tradizione della cucina povera, een culinaire traditie die oorspronkelijk is gebruikt door mensen die armoede hebben ervaren en kookten met natuurlijke producten die voor hen in de omgeving beschikbaar waren. Tegenwoordig wordt deze keuken enorm gewaardeerd om haar verscheidenheid aan heerlijke gerechten.
Bijvoorbeeld een basispasta, anders dan de gebruikelijke gnocchi en orecchiette vanwege de vorm, en pizza, hier Torta Pasta genoemd, met kruiden, aardappel of courgette, afhankelijk van het seizoen. Het dorp staat ook bekend om zijn traditionele ronde broden, die worden gecombineerd met een smakelijke ricotta-achtige Alpenkaas, genaamd Bruzzo, of Toma di pecora brigasca, een geitenkaas. Grano pestato is een handgemalen graan, gekookt en gecombineerd met ui, prei en spek, of gerechten met paddenstoelen uit het bos, bonen, saffraan of kastanjes. Een andere lokale delicatesse hier zijn de slakken. Naast al deze goodies staat Triora bekend om zijn dolce, een dessert genaamd Cubaita, een deeg gebak gevuld met hazelnoot, amandel en walnoot in lokale honing. Om je maaltijd compleet te maken, kun je lokale wijnen uitproberen, zoals de rode Ormeasco of de witte Bunde.
Ontdek het rijke historische erfgoed van Triora
Naast een culinaire traditie, biedt Triora een rijk historisch erfgoed met boeiende bezienswaardigheden, zoals een labyrintisch Centro storico, de oude stad, met caruggi, smalle steegjes, met rondboogvormige poorten die leiden naar zonnige pleinen.
Er zijn torenhoge huizen met opvallende zwarte leistenen deuren; sommige zijn zelfs voorzien van illustraties van wapenschilden. Je kunt er nog de historische openbare ovens bezoeken, zoals de Carriera– en Rocca-ovens, die bakkers ooit gebruikt hebben om hun traditionele brood te bakken. Daarnaast kun je een bezoek brengen aan de oudste antieke fontein in de regio, bekend als La Fontana Soprana.
De ruïnes van Il Castello geven een indruk van het voormalige uit rotsen opgebouwde fort dat door de Genovesi is gebruikt om hun grondgebied te verdedigen in de tijd dat Triora onder de jurisdictie van de Repubblica di Genova viel.
Kunst en devotie
De Collegiata di nostra Signora Assunta is een indrukwekkende kerk gebouwd op de overblijfselen van een voorchristelijke cultus. De laatgotische klokkentoren en neoclassicistische gevel vergroten haar grandeur. Binnen zijn bijzondere kunstwerken te ontdekken, zoals Il Battesimo di Cristo (1397), De doop van Christus, geschilderd door Taddeo di Bartolo (1363-1422), een kunstenaar uit Siena. Daarnaast is er een kruisbeeld gemaakt door beeldhouwer Anton Maria Maragliano (1664-1739) en worden hier relikwieën bewaard van de heiligen San Giovanni da Triora (1760-1816), een Franciscaanse monnik en martelaar, en San Tusco, ook een belangrijke heilige voor de Trioresi, ondanks dat er weinig bekend is over zijn leven.
Het ernaast gelegen Oratorio di San Giovanni Battista herbergt een kunstcollectie uit de vijftiende, zestiende en zeventiende eeuw, gemaakt door Italiaanse kunstenaars als Luca Cambiaso (1527-1585) en Lorenzo Gastaldi (1625-1690). Bovendien is hier een sculptuur in hout gemaakt door Anton Maria Maragliano met een afbeelding van San Giovanni Battista, Johannes de Doper, te zien en een met dezelfde heilige van de lokale kunstenaar Giovanni Battista Borgogno, waarvan de data onbekend zijn. Daarnaast zijn kunstwerken uit de Chiesa di San Dalmazzo, gewijd aan Sint Dalmatius, hierheen overgebracht vanwege restauratiewerkzaamheden.
Het Palazzo Stella, daterend uit de veertiende eeuw, was ooit het huis van de prestigieuze familie Stella uit Genua. Het gebouw heeft een donkere geschiedenis verweven met een tragisch verleden dat de gemeenschap van Triora schokte, waardoor het bergdorp werd aangeduid als Il paese delle streghe, het heksendorp.
Het verhaal van de heksen Triora.
In 1588 werden enkele vrouwen van Triora beschuldigd van het beoefenen van hekserij. Probeer je voor te stellen hoe het voor hen moet zijn geweest in een dorp dat in de greep was van angst en bijgeloof, waar het hebben van een afwijkende levensstijl, of dansend in het bos gezien worden, al genoeg was om als heks te worden geïdentificeerd.
De podestà van het dorp, een prominente magistraat, vroeg advies aan de autoriteiten in Albenga en Genua, en inquisiteurs werden gestuurd om onderzoek te doen. In de daaropvolgende chaos werd de groep vrouwen gearresteerd en gevangengezet.
Giulio Scribani, de speciale commissaris van de Inquisitie, kwam vanuit Genua naar Palazzo Stella om de vorige onderzoekers te vervangen. Overtuigd dat de betrokken vrouwen een deal hadden gesloten met de duivel, arresteerde hij nog meer van hen, wat leidde tot een reeks tragische heksenprocessen.
In 1618 werden de heksenprocessen afgerond en werden de laatste overlevende vrouwen na jaren gevangenschap vrijgelaten.
Wat weten we over deze vervolgde vrouwen in Triora?
Sommige vrouwen kennen we bij naam uit de authentieke verslagen van de heksenprocessen; Franchetta Borelli bijvoorbeeld, of Isotta Stella, een edelvrouw die in het Palazzo Stella stierf door de martelingen waaraan ze werd onderworpen, om haar te dwingen te bekennen.
We weten ook dat deze vrouwen een uitgebreide kennis hadden van de heilzame kruiden die in de heuvels groeien. Dit stelde hen in staat om advies en remedies te bieden voor de gezondheid en het welzijn van de dorpelingen.
Bovendien waren ze bekwaam in het helpen van vrouwen tijdens de bevalling. Als genezers en vroedvrouwen hadden ze een belangrijke en positieve invloed op de gemeenschap van Triora en de aangrenzende gebieden.
Daarnaast is bekend dat geen van de vrouwen die in Triora is beschuldigd, op de brandstapel is verbrand.
Wil je meer lezen, dan verwijs ik je naar Dramatically True, The Legacy of Franchetta Borelli, een interessant artikel hierover in het Engels, van historicus Paulo Portone (je vindt de link aan het eind van dit artikel).
In het Museo etnografico e della Stregoneria, het Museum voor Volkenkunde en Hekserij, belicht een permanente tentoonstelling de positieve impact die de ten onrechte beschuldigde vrouwen hebben gehad op hun gemeenschap, waardoor ze een platform krijgen om hun verhalen te delen.
Je kunt ook nog de Cabotina verkennen, een grot waarvan ooit werd aangenomen dat het de ‘heksen’ woon- en verzamelplaats was.
Belangrijk in deze context is ook de Chiesa di San Bernardino, gewijd aan de heilige Bernardus van Siena (1380-1444), die naar de Valle d’Argentina reisde om te prediken en rond 1418 naar Triora kwam.
De muren van deze kapel zijn versierd met vijftiende-eeuwse pastelkleurige fresco’s, toegeschreven aan verschillende kunstenaars.
Een van deze fresco’s: Il Giudizio Universale, Het Laatste Oordeel, geeft het idee toentertijd van goed en kwaad, hemel en hel op een krachtige manier weer. Op dit kunstwerk zijn demonische wezens, en vrouwen die mijters dragen te zien, die samen met enkele ketters worden verbrand.
Voor meer informatie kun je het artikel in het Engels, We Pray, Christianity in Triora, van de lokale historicus Sandro Oddo lezen (link aan het eind van dit artikel).
Het Triora Cat monument
Een paar weken geleden stuitte ik op nog een intrigerende, meer recente, getuigenis die mijn interesse wekte in de vorm van een persbericht. Het ging over een project genaamd Il Gatto di Triora, de Kat van Triora, geïnitieerd door filosoof en auteur Svetlana Lin, en over de creatie van een enorme sculptuur van een kat die van overal in de heuvels te zien was.
Waarom deze kat?
In de oude Egyptische cultuur werden katten vereerd en zelfs aanbeden. Bij hun introductie in Europa werden katten beschouwd als een portafortuna, men geloofde dat ze geluk brachten en huishoudens beschermden. In de Middeleeuwen associeerde de katholieke kerk katten echter met de duivel en hekserij, wat leidde tot mishandeling tijdens de heksenjachten. Helaas kwamen veel katten samen met hun baasjes om.
In juni 2023 werd een drie meter hoge bronzen sculptuur van een kat, gemaakt door kunstenaar Elena Rede ingehuldigd op Piazza Castello in Triora om dit onrecht te erkennen. Het dient als een symbolisch gebaar van spijt die wij als mensen kunnen uiten naar alle dieren die hebben geleden, een Groot Pardon, zoals de initiatiefnemers van het project dit noemen, en als oproep om een einde te maken aan onwetendheid en misbruik jegens hen.
Het heksen thema is tegenwoordig in Triora ook creatief verwerkt door diverse B &B’s, restaurants en winkels die lokale producten aanbieden. Je komt er voordeuren versierd met heksenpoppen of bezems tegen. Elk jaar op de zondag na Ferragosto, Hemelvaartsdag (15 augustus), wordt Strigora gevierd, een theatraal volksheksenfestival met puntmutsen, magische geheime recepten, dans en plezier.
Conclusie
In Triora zijn geschiedenis, natuur en mystiek met elkaar verweven, en dat creëert een unieke en boeiende ervaring, kom en geniet van la magia di Triora, de magie van Triora!
Bronnen:
Ufficio Informazioni e di Accoglienza Turistica (I.A.T.), 7. Corso Italia – Triora
Foto’s:
1 Gablitz – 2 and 6, Michele Vacchiano – 3 Peste65 – 4 Tinieder – 5 Nicola Colombo, for I Stock.
Chiesa di San Bernardino, Jk4u59 via Wikimedia Commons
Cat in bronze, Facebook Il gatto di Triora
Illustratie Stregonella: europeana.eu – Wikipedia
Tekst Louise Helsloot MA – De Italiaanse Culturele Salon © 2023
Een andere heilige interventie van Maria, maar dan tijdens een aanval van legers uit Corsica en Ventimiglia, is afgebeeld op twee zeventiende eeuwse kunstwerken in het Oratorio van de S. S. Annunziata. Op 26 december is het de naamdag van Santo Stefano, de Heilige Stephanus, de eerste martelaar en tevens patroonheilige van de borgo, naar wie ook de dorpskerk, de Chiesa di Santo Stefano (Protomarire), is vernoemd, een kerkgebouw uit de zestiende eeuw, met later toegevoegde barokke elementen.
Een meer sportieve Ligurische tradizione, iet wat in verval geraakt in de Val Nervia, maar welke door recente nieuwe initiatieven weer aan populariteit wint, is het typische balspel: Il gioco del Balun, ook wel il gioco al Pallone elastico, of Pallapugno genoemd.
De CAI – Club Alpino Italiano onderhoudt in Italië zo’n 60 duizend wandelpaden, van makkelijk te belopen tot het echte zware alpine klimwerk. Zo blijft in samenwerking met de UNESCO het patrimonium van Italië bewaard. Deze wandelroutes zijn herkenbaar aan de rood-wit gestreepte bordjes, zo ook deze route door de kastanje bossen rond het Lago maggiore:
We komen via een schitterend uitzicht op het meer aan in het dorpje Passerà, bij het Oratorio di Passerà. Deze kerk die stamt uit c.a. 1657 is volgens de overlevering door een rijke wijnhandelaar aan de Madonna geschonken uit dankbaarheid nadat deze een schipbreuk had overleefd.
Verder wandelend kom je langs het dorpje Piane di Pramezzano richting Brisino aan in Magognino. Hier ligt rond de Chiesa di S. Albino het Cimitero di Sant’Albino, de begraafplaats van Sant’Albino. De serene sfeer van deze plek midden in de heuvels is indrukwekkend te noemen. In het kerkje dat stamt uit 1151 is een fresco te zien van de Madonna in trono, de Madonna op de troon, uit de vijftiende eeuw.
Vanaf dit antieke romeinse kerkje kom je via Pianezza en Farinelli aan bij de Chiesa vecchia van Belgirate. Hier vallen de Romeinse klokkentoren en de arcade uit de zeventiende eeuw op en zijn daarnaast fresco’s te zien uit de vijftiende eeuw. Daarna leidt de weg je heuvelafwaarts naar het centrum van Belgirate en is het tijd voor een koel drankje aan het meer!
We starten de route vanaf de Via Calogero in Albenga. Borden geven het beginpunt aan van de Via Antica Iulia Augusta, het is een beetje zoeken om die midden in deze woonwijk te kunnen volgen.
Ongeveer halverwege de wandeling zie je het Isola Gallinara liggen. Dit eiland dankt haar naam aan het grote aantal galline selvatiche, wilde hennen, dat hier geleefd heeft. Die vogelpopulatie zou zich hebben vermeerderd uit vogels die ontsnapt zijn van een boot die voorraden naar het eiland bracht. Volgens de legende zou San Martino, Sint Martinus bisschop van Tours, er in de vierde eeuw als eenvoudige kluizenaar hebben geleefd. Vanaf de kust zijn de kerktoren en muren van een klooster te zien dat hier door Benedictijner monniken is gesticht..
We lopen onder een gebogen toegangspoort door en zien verderop de Chiesa di Santa Croce liggen.
Dit is te zien op het schilderij: Ruderi di Santa Croce Alassio, Ruïnes van Santa Croce Alassio, van Richard West, een Ierse kunstschilder die vanaf 1890 in Alassio heeft gewoond.
