Ongeveer 47 km landinwaarts vanaf Imperia kom je na een rit over slingerende wegen aan in het pittoreske middeleeuwse bergdopje Triora in de Valle Argentina. De vallei is vernoemd naar de Argentina, een bergstroom die hier in de Alpi Liguri bij de Monte Saccarello (2200 km) ontspringt.

Het natuurgebied maakt deel uit van het Parco Naturale regionale delle Alpi Liguri waar je kunt paardrijden, hiken en fietsen. Het park kent een prachtige flora en fauna, planten als de Vlierbes, Thijm, Rozemarijn en de Bergandoorn kom je hier tegen. Deze laatste plant wordt in deze regio Stregonella of Erba della Madonna genoemd en staat ook bekend als het angstkruid: een boeketje ervan onder je kussen zou angsten verminderen. Tijdens een wandeling kun je hier ook wild zien zoals de steenarenden, damherten, gemzen of reebokjes.

 

In het oude centrum van Triora staan huizen gemaakt van leisteen in kronkelende steegjes. Ronde gebogen poorten leiden je hier naar zonnige pleintjes. In de zestiende eeuw was het bergdorp door haar ligging van strategisch, politiek en militair belang voor de republiek Genua waartoe zij behoorde. Aan de ruïnes die je er tegenkomt is dan ook goed te zien dat het plaatsje toen een gefortificeerde burcht is geweest.

Over de naam van het plaatsje vind ik diverse verklaringen: Triora – tria-ora ofwel tre bocche, drie monden zou verwijzen naar de driekoppige helhond Cerbero in Dantes Inferno maar ook naar de drie rivieren die hier door de vallei stromen, de Corte, de Argentina en de Capriolo en naar de drie belangrijkste agrarische producten van deze streek: graan, wijn en kastanjes.

 

De gastronomie van Triora kent dan ook een heel eigen traditie. Van meel, water en zout worden er simpele pasta’s gemaakt die door de vorm net even anders zijn dan de gnocchi en orecchiette. Typisch zijn ook de ronde broden gecombineerd met een lekker Alpenkaasje, de Bruzzo, een soort ricotta-achtige kaas en de Toma di pecora brigasca, een platronde geitenkaas. Grano pestato, hand gemalen graan dat gekookt gecombineerd wordt met ui, prei en spek, bonenschotels en gerechten met ridderzwammen (Tricholoma portentosum) uit het bos maken hier deel uit van de tradizione della cucina povera. Deze oorspronkelijke keuken van de armen wordt inmiddels enorm gewaardeerd. Ook slakken en pizza’s, hier torta-pasta genoemd, met diverse kruiden, snijbiet, aardappel of courgettes al gelang het seizoen maken er deel van uit.

Triora is daarnaast bekend om gerechten met saffraan, kastanjes en om haar dolces , zoals de cubaita, een deeggebakje gevuld met hazelnoot, amandel en walnoot in lokale honing. De lokale wijn is de rode Ormeasco en de witte Bunde.

In het filmpje hieronder vertelt locoburgemeester en restauranthouder Gianni Nicosia over deze bijzondere keuken en streekproducten

Voor wie geen Italiaans spreekt heb ik zijn presentatie in de bovenstaande tekst even vertaald.

 

 

Naast een culinaire traditie heeft Triora ook een rijke geschiedenis. Belangrijk om te gaan zien in Triora: de Collegiata di nostra Signora Assunta kerk waar Il Battesimo di Cristo, geschilderd door Taddeo di Bartolo (1362-1422) te zien is. Het Santuario della Madonna del Ciastreo in Molini di Triora waar volgens de overlevering de Heilige Madonna aan een herderinnetje zou zijn verschenen en de Cabotina, plek van samenkomst van de baggiure in het dialect van Triora. Om te weten te komen wie dat waren gaan we voor nu naar de Cappella di San Bernardino da Siena, een kapelletje dat stamt uit de vijftiende eeuw en is opgericht ter nagedachtenis aan de Heilige Bernardinus van Siena (1380-1444). Deze Franciscaner monnik heeft in dit gebied rondgereisd en rond 1418 ook Triora bezocht om er te preken. Op de muren in de kapel zijn bijzondere fresco’s te zien. Al zijn ze niet allemaal meer volledig, de pastelkleuren en het beeld dat de kunstwerken uitdragen is indrukwekkend.

 

 

Een belangrijke afbeelding is Il Giudizio universale, een fresco waarvan gezegd wordt dat de kunstschilders Giovanni Canvesio (1450-1500) en Tommaso en Matteo Biazaci da Busca (data onbekend, rond 1474 schilderden deze broers in Liguria) er aan zouden hebben gewerkt. Op dit Laatste Oordeel is goed te zien hoe in deze tijd het concept van hemel en hel door mensen werd beleeft. Duidelijk zijn weergegeven de weg van het goede naar de hemel en die van het kwade naar de hel met alle gevolgen voor diegenen die de duivel volgden. De afbeelding van de Limbo (in Dante’s Divina Commedia de eerste cirkel van de hel) en La barca nella tempesta, Boot in de storm, geven daar een duidelijk beeld van. Hierop zijn demonische monsters te zien en een aantal vrouwen met mijters op hun hoofd  die samen met enkele ketters worden verbrand.

 

Volgens de Italiaanse historicus Paolo Portone, die al meer dan twintig jaar onderzoek naar heksenvervolgingen in Italië is deze voorstelling op de fresco een vroege getuigenis dat rond 1400 hekserij als ketterij werd beschouwd in dit gebied.

In 2014 verscheen in samenwerking met drie andere onderzoekers zijn boek La causa delle streghe di Triora. I documenti dei processi, 1587-1618. In het werk reconstrueert de auteur op basis van authentieke documenten, hoe in die jaren in een context van christelijk geloof en populair volksgeloof in Triora een bewogen geschiedenis heeft kunnen plaatsvinden waardoor het bergdorp ook bekend is als: Il paese delle streghe, het dorp van de heksen.

 

In de tweede helft van de zestiende eeuw waren kruidenvrouwen die zich de medicinale plantenleer eigen hadden gemaakt, genezeressen en vroedvrouwen heel waardevol voor Triora en de omliggende dorpen. Door hun ervaring met en kennis van heilzame kruiden die hier in de heuvels geplukt werden konden zij adviezen en medicatie geven voor de fysieke en mentale gezondheid van de dorpelingen en ook hielpen zij de dorpsvrouwen bij het baren. Zij vervulden dus een heel positieve en bijdragende rol.

In de patriarchale maatschappij waarin mannen domineren werden de activiteiten van deze bijzondere vrouwen in Triora door de academisch opgeleide mannelijke artsen uit Genua en de katholieke kerk als afwijkend van de gangbare norm gezien en dus als bedreigend. Naar hun overtuiging konden vrouwen nooit zelf zulke kwaliteiten ontwikkelen, die moesten zij hebben ontvangen van een hogere, demonische macht.

Toen in 1587 de graanoogst mislukt was, werd Triora getroffen door een enorme hongersnood. Al snel werd er gezocht naar wie of wat deze rampspoed kon hebben veroorzaakt. Daarop werden enkele vrouwen beschuldigd van hekserij. Het werd het begin van een reeks heksenprocessen.

 

In de waanzin die toen moet zijn ontstaan werden in Triora zeker twintig, later zelfs dertig vrouwen tijdens de Heilige mis door andere dorpelingen aangewezen als heksen.

De bijzonder commissaris der Inquisitie Giulio Scribani kamde de hele regio uit van Castelvittorio tot Montalto Ligure en Badalucco. Bekentenissen werden door martelingen afgedwongen waar veel vrouwen onder zijn bezweken. Enkele vrouwen in deze regio werden tot de brandstapel veroordeeld terwijl de vrouwen van Triora dit lot bespaard bleef. Zij werden verbannen naar de Torre Grimaldino te Genua waar de meesten in gevangenschap alsnog stierven van honger en ellende. In 1618 werden de heksenprocessen afgesloten en de laatste overlevende vrouwen vrijgelaten op voorwaarde dat zij zich zouden wijden aan het christelijke geloof.

 

In 2004 is het Museo etnografico e della stregoneria, het Heksenmuseum, opgezet. De tentoonstelling in het museum herinnert aan die heftige periode, geeft alsnog een stem aan de onschuldig veroordeelde vrouwen van Triora en benadrukt de toegevoegde waarde die zij voor de Italiaanse communes hebben gehad.

Daarnaast zijn diverse B&B’s, restaurantjes en winkeltjes in het dorp waar het heksenthema slim wordt doorgevoerd zoals de Osteria La loggia della Strega dat recent werd geopend en La Strega di Triora waar je lokale producten kunt kopen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Paolo Portone, Alfonso Assini, Paolo Fontana, Gian Maria Panizza, La causa delle streghe di Triora. I documenti dei processi, 1587-1618, Pro Triora Editrice, Triora, 2014.

Biografie: http://www.paoloportone.it/biography.htm

Informatie over Triora vind je op: https://www.trioradascoprire.it/triora/?lang=en

Video Triora: https://www.youtube.com/watch?v=fuTAau_XU_c

Illustratie Stregonella: Stregonella europeana.eu – CC BY-SA 3.0

Foto Capella di San Bernardino: https://www.trioradascoprire.it/portafoglio/si-prega/?lang=en

Foto vicolo Triora: https://www.e-borghi.com/en/curiosities/407/for-all-the-witches-of-the-village- of-triora.html

Foto bambole: https://forum.xcitefun.net/triora-italy-ancient-town-of-witches-t50813.html

Foto negozio: https://lastregaditriora.it/

Foto ristorante: Stefano Michero, https://www.sanremonews.it/ en https://cinque-valli.com/listing/osteria-la-loggia-della-strega/

Tekst en copyright Louise Helsloot MA – De Italiaanse Culturele Salon © 2020