Louise’s Liguria: Badalucco, paese dipinto o paese medievale?
Badalucco ligt op 250 meter hoogte in de Valle Argentina, ongeveer 34 km. landinwaarts vanaf Imperia en zo’n 18 km vanaf Triora waarover ik in mijn vorige artikel schreef.
Wat direct opvalt in dit middeleeuwse dorpje zijn haar pastelkleurige huizen en muurschilderingen, Murali (mura betekent muur) genoemd, die je overal in het dorp tegenkomt. Badalucco wordt daarom ook wel il Paese dipinto, het beschilderde dorp, genoemd. In de zomer van 2017 werd hier het Up Art festival georganiseerd, een evenement waarbij weer nieuwe Murali zijn aangebracht. Toch blijkt dat over deze muurschilderingen die enige jaren terug zijn ontstaan uit een lokaal idee om het dorp te restaureren, op te fleuren en toeristen aan te trekken, de meningen van de inwoners verschillen. Er zijn ook Baucogni (inwoners van Badalucco in dialect) die vinden dat door deze decoraties het authentieke cultuurhistorische karakter van het middeleeuwse dorp wordt ondermijnd.
Naast schilderkunst wordt er in Badalucco ook keramiek gemaakt. De Associazione Up Arte organiseert regelmatig exposities van het werk van diverse lokale artiesten in de Badalucco Art Gallery, wat extra kleur geeft aan een bezoek aan dit plaatsje. Daarnaast biedt de galerie diverse cursussen in pottenbakken, zie daarvoor de informatie op de FaceBookpagina van de galerie: https://www.facebook.com/UpArteBadalucco/
Over de herkomst van de naam Badalucco bestaan diverse theorieën, zo zou deze afstammen van Belladucius (Lt) dat oorlogszuchtig volk betekent, maar ook zou Baaluco of Badalucco afgeleid kunnen zijn van het Italiaanse werkwoord badare, zorgen voor, hier in de zin van: de wacht houden dat verwijst naar de functie die de gefortificeerde burcht heeft gehad in de 13e eeuw. Anderen zoeken de herkomst van de naam in Abdalucus – zonder licht, refererende aan de schaduwrijke bosachtige omgeving. Daarnaast zou de verering van de Fenicische God Baal in een heilig bos in deze omgeving van invloed geweest kunnen zijn op het ontstaan van de naam Badalucco.
Het pittoreske dorp in de Colline Ligure wordt omringd door olijfgaarden, waar in oude olijfperserijen de olie van de Taggiasca olijven wordt opgevangen voor de lekkerste Olio d’Oliva Extra Vergine. Deze tradizione stamt al uit de laat zevende, begin achtste eeuw toen de Benedictijner monniken de grond rond Badalucco zijn gaan ontginnen en terrassen voor de oogst hebben aangelegd. De olijfperserij Frantoio ROI, een bedrijf dat al van generatie op generatie in dezelfde familie is, kun je op afspraak bezoeken om meer te weten te komen over de geschiedenis van de olijfolieproductie in Badlucco: https://www.olioroi.com/en/
Naast olijfolie staat Badalucco bekend om Il fagiolo di Badalucco, een kleine witte bonensoort die in veel gerechten wordt verwerkt en Rundin wordt genoemd in het lokale dialect. In de cucina rustica, de boerenkeuken van deze streek wordt deze vaak gecombineerd met capra (geitenvlees) en coniglio (konijn). Andere piatti tipici, streekgerechten uit Badalucco zijn bijvoorbeeld de Fiori di zucca ripieni, met mortadellaworst gevulde courgettebloemen uit de oven, Stoccafissu a Baucogna, een schotel met gedroogde stokvis, of A fogazza, een zoete focaccia, allemaal lekkernijen die naar traditionelele recepten worden gemaakt.
Er zijn dan ook diverse restaurantjes waar je van al dat heerlijks kunt genieten, zoals de osteria Cian De Bia bijvoorbeeld, waar je het menu eet dat de chef voor die dag heeft bedacht samen met een glas lokale wijn zoals il Vermentino, il Pigato of il Rossese. https://www.ciandebia.it/ Ben je dol op paddenstoelenspecialiteiten dan kun je in het gezellige ristorante Ca’Mea je hart op halen. http://www.ristorantecamea.it/
Natuurlijk wil je ook de historische cultuur van het Badalucco ontdekken. De antieke Borgho met haar nauwe steegjes en overdekte doorgangetjes ligt langs de weg die vanuit het dal omhoog slingert. Vroeger was het dorp omsloten door een ringmuur met vijf poorten, de Porta di San Rocco, Porta del Pogetto, Porta di Beo, Porta del Castello en Porta di Santa Lucia, deze laatste bevindt zich op een brug, de Ponte di Santa Lucia. Meer stroomopwaarts aan de noordelijke kant van Badalucco ligt nog een brug de Ponte della Madonna degli Angeli, vernoemd naar de daar vlakbij gelegen Capella della Madonna degli Angeli.
De Ponte di Santa Lucia is een romaanse boogbrug waar in de kiezelstenen bestrating nog de oude karrensporen uit vervlogen tijden te zien zijn. De gebogen vorm doet denken aan de karakteristieke gebogen vorm van de rug van een ezel, althans zo verwoorden Italianen deze specifieke vorm: a schiena d’asino. De hier inmiddels vernieuwde paden, zijn dan ook aangelegd op de vroegere ezelspaden. Door haar bijzondere boogconstructie is de brug overeind gebleven en vormt een natuurlijke golfbreker voor de bergrivier de Argentina die hier als een kleine waterval over rotspartijen en stenen onderdoor stroomt.
Het kleine klokkapelletje erboven is in 1606 gebouwd ter ere van Santa Lucia, de Heilige Sint Lucia, de patroonheilige van de blinden. Binnen is een marmeren beeld van haar te zien. Op de naamdag van Santa Lucia, 13 december, prevelen veel dorpsbewoners wanneer zij er langs lopen uit gewoonte, voorzorg of piëteit een gebedje:
“Salute e pan d’ordiu che Santa Lezia e ne cunserve a vista e l’audia” – “Gezondheid en gerstebrood, moge de Heilige Lucia ons zicht en gehoor bewaren”!
In het historische centrum vind je op de piazza Duomo de Chiesa di Santa Maria Assunta e San Giorgio in barokke architectuur met zuilenrijen aan de voorgevel geconstrueerd door Giovanni Battista Oreggia di Prelà tussen 1683 en 1691. Het oorspronkelijke gebouw is waarschijnlijk ouder, rond 1308 werd er op deze plek al een kerk met de naam Santa Maria beschreven. Bij de daarop volgende aanpassingen is de monumentale deur gemaakt door Bartolomea Varenzi da Cenova in 1556 hergebruikt.
Binnen, in de enorme ruimte valt naast decoraties in gips en devotionele ornamenten uit de zestiende-zeventiende eeuw het grote altaar op, gemaakt door Gio Andrea Manni in 1697, dat geflankeerd wordt door twee grote marmeren engelenbeelden die toegeschreven worden aan de school van Bernini.
In de kapellen zijn schilderijen te zien van diverse kunstenaars zoals bijvoorbeeld van de Milanese schilder Giuseppe Massa, La Resurrezione di Cristo (1726), van Giacomo Rodi, La Madonna del Carmine e Santi ( begin 17e eeuw) en van Francesco Maria Narice, L’Assunzione della Vergine (1776).
L’oratorio dei Disciplinanti delle Stimmate di San Francesco, (1646) toont werken van Gio Paolo Marvaldi (1705) en in het Oratorio della Madonna della Misericordia (1701-1728) zijn decoratieve reliëf stucwerken te zien van Vincenzo Adami en fresco’s van Maurizio Carrega.
Buiten het dorp, panoramisch gelegen op de Monte Carmo vind je Il santuario della Madonna della Neve. Dit sanctuarium stamt uit de vijftiende eeuw en werd een bedevaartsplaats voor veel pelgrims nadat de Heilige Maria hier een blinde man zou hebben genezen. Ieder jaar op 5 augustus, de naamdag van de Madonna della Neve, wordt het houten Mariabeeld dat zich hier in de kapel bevindt in een processie naar beneden gedragen. Daarnaast worden hier de gevallenen van de Tweede Wereldoorlog herdacht.
Zoals in de vorige post over Triora, Dolcedo en Dolceaqua vermeld kun ben je in dit gedeelte van Liguria op je plek wanneer je van hiking en trekking houdt. Het Sentiero Balcone (SB) is een wandelroute van 135 km die in de provincie Imperia loopt van oost naar west langs de kust en deze met de historische dorpen in het achterland verbindt. De vroegere ezelpaden, zoals het originele pad van Cervo naar Dolceacqua bijvoorbeeld, zijn nu veranderd in een netwerk van aansluitende de wandelpaden. Van gemakkelijk te belopen paden in de Alpi del mare tot routes voor echte pro’s in de hogere Alpini dall’alto.
Ook vanuit Badalucco worden tochten met een Alpine gids georganiseerd, zoals bijvoorbeeld een mooie panoramische wandeling naar de Monte Carmo naar het bovengenoemde Santuario della Madonna della Neve.http://caiimperia.com/index.php/2-non-categorizzato/122-da-badalucco-al-santuario-della-madonna-della-neve#:~:text=Tempo%20complessivo%3A%205%20h. Deze is ongeveer 8 km, vertrekt vanaf Piazza Duomo in het centrum van Badalucco en voert langs typische stenen muurtjes, olijventerrassen, wijngaarden en door kastanje bossen. Terugkerend voert het pad je langs de antieke Chiesa San Bernardo (1443) en loop je over de Ponte degli Angeli weer het centrum van Badalucco binnen.
LAATSTE NIEUWS:
Naast de pandemie Covid 19 zijn in de Valle Argentina begin oktober de dorpen Badalucco, Montalto Carpasio, Molini di Triora en Triora zwaar getroffen door een enorm noodweer. Als gevolg van hevige regenval en harde wind is de rivier de Argentina buiten haar oevers geraakt wat een enorme modderstroom heeft veroorzaakt die veel schade heeft aangericht aan wegen en huizen. Er was geen elektriciteit, water en gas.
Ook restaurant Ca’Mea is beschadigd waarbij als door een wonder de antieke brug er tegenover niet is ingestort. Aan de journalisten van de San Remonews van 6 oktober 2020 vertelt eigenaresse Cinzia Antonio in de puinhopen hoe na deze verwoesting bij alle inwoners direct een gevoel van solidariteit en samenwerking naar boven is gekomen. Hoe zij als één familie elkaar steunen in deze moeilijke tijden en alles samen weer op zullen bouwen. Verslaggeving in het Italiaans is via de link te lezen:
Andrea Gandolfo, La Storia di Imperia, Blue edizioni s.r.l., Torino, 2005.
foto panoramica: Alessandro Vecchi – own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=18856817
foto chiesa: Davide Papalini, opera propria, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1999158
foto oratorio: Davide Papalini, opera propria, CC BY-SA 3.0 <http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/>, via Wikimedia Commons
foto Madonna della Neve:https://www.riviera24.it/2010/08/giovedi-5-agosto-festa-della-madonna-della-neve-a-badalucco-90745/
Tekst en copyright Louise Helsloot MA – De Italiaanse Culturele Salon © 2020